Genel Hijyen Kuralları

Hijyen

• Sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak için yapılacak uygulamalar ve alınacak önlemlerin tümüdür.
• Sağlıklı ortamın korunması ve her türlü hastalık etmeninden arındırılmasıdır.

Kişisel Hijyen

• Kişinin sağlığını korumak için ve sürdürmek için yaptığı öz bakım uygulamalarıdır.
• Birçok enfeksiyon hastalığının önlenmesinde  kişisel hijyen alışkanlıklarına uyulması  çok önemlidir.
• Hem fiziksel hem de psikolojik iyilik için hijyen aktivitelerinin düzenli ve sürekli olarak yapılması temel kuraldır.

Hijyen Uygulamalarının Amaçları

• Vücut salgılarının, atıklarının ve geçici mikroorganizmaların vücuttan uzaklaştırılması yoluyla temizliği sağlamak
• Bireyin rahatlamasını, dinlenmesini, gevşemesini ve kas gerilimini azaltmak
• Vücuttaki kötü kokuları (ter kokusu) gidermek
• Bireyin genel görünümünü olumlu hale getirmek, kendine olan güvenini arttırmak
• Deri sağlığını sürdürmek ve geliştirmek. (örneğin ılık ve sıcak banyolar deride kan dolaşımını arttırarak derinin beslenmesini sağlar.)

Kişisel Temizlik Kuralları

• Temizlik denilince sadece vücut temizliği veya konut temizliği anlaşılmamalıdır.
• Yaşadığımız ve çalıştığımız her yerde sağlığımız açısından temizlik üzerinde ciddiyetle durulmalıdır.
• Ellerin su ve sabunla yıkanması kişisel temizliğin temelini oluşturmaktadır.
• En az haftada bir defa banyo yapılmalı, çamaşır ve giyecekler sık değiştirmelidir.
• Haftada bir defa el ve ayak tırnakları kesilmelidir.
• Yemeklerden önce ve sonra mutlaka eller su ve sabun ile yıkanıp kurulanmalıdır.
• Tuvaletten sonra eller bol su ve sabun ile yıkanıp kurulanmalıdır.
• Akşamları yatmadan önce eller ve ayaklar yıkanmalı, günlük elbiseler çıkarılıp pijama veya gecelik giyilmelidir.
• İşten veya okuldan eve gelindiğinde el, yüz ve ayaklar yıkanmalıdır.
• Günde en az iki defa dişler fırçalanmalıdır.
• Her gün saçlar taranmalı ve sık sık uygun şampuanla yıkanmalıdır.
• Kişi yanında kağıt mendil bulundurmalıdır.
• Tuvaletler temiz kullanılmalıdır.
• Çöpler çöp kutusuna atılmalıdır.

Mikroorganizmalar

• Suda, havada, toprakta, hayvanlarda, iyi yıkanmamış sebze ve meyvelerde, iyi pişirilmemiş et ve balıklarda, iyi yıkanmamış kaplarda, insan ve hayvanların dışkılarında bulunur.
• En çok kirli eller ve  kirli sular ile bulaşır.
• Ellerin yıkanması hastalıkların önlenmesinde etkili ve basit uygulamaların başında gelmektedir.

El Hijyeni

• Eller vücutta en çok kirlenen ve mikroorganizmalarla en çok temas eden organlardır.
• Hastalık yapan mikroorganizmalar kişiden kişiye en çok eller yolu ile bulaşmaktadır.
• Elleri temiz tutmak, çatlak ve sıyrıkların oluşmasını önlemek, bazı bulaşıcı hastalıkların yayılmasını engelleme yollarından biridir.
• Eller;
  • Yemeklerden önce ve sonra
  • Tuvaleti kullanmadan önce ve sonra
  • Bebek bakımı yapmadan önce ve yaptıktan sonra
  • Hapşırma ve öksürmeden sonra
  • Hastalara dokunmadan önce ve sonra 
  • Yaralara ya da enfekte alanlara dokunduktan sonra
  • Bozulmuş yiyeceklere ve kirli yüzeylere dokunduktan sonra
  • Çöplere dokunduktan sonra
  • Dışarda oyun oynadıktan sonra
  • Toplu taşıma araçları ve para gibi ortak kullanım araçlarını kullandıktan sonra
  • Kedi, köpek ve diğer tüm hayvanlara dokunduktan sonra
  • Eller kirli hissediliyorsa veya gözle görülür kirlenme varsa,

mutlaka su ve sabun ile yıkanmalıdır.

• En iyi el yıkama işlemi bol suda ve sabunla bilekleri de içine alacak şekilde avuç içi, parmak araları, parmak uçları ve özellikle tırnak dipleri iyice temizlenecek şekilde olmalıdır.
• Mikroplar kuru yüzeylerde çoğalamazlar bu nedenle yıkama ve durulama sonrasında nemli kalmaması için eller temiz bir havlu ile kurulanmalıdır.
• El yıkamanın etkinliği, sabun kullanımı, yıkama süresi ve tekniği ile yakın ilişkilidir.
• El temizliğinde cilde zarar vermeyecek türden katı veya sıvı sabun kullanılmalıdır.
• Eller en az 20 saniye boyunca su ve sabunla yıkanmalıdır.

El Yıkama Yöntemi-1

• Akan suyun altında eller ıslatılır.

El Yıkama Yöntemi-2

• Ellerin tüm yüzeyine yetecek miktarda katı ya da sıvı sabun ele alınır.

El Yıkama Yöntemi-3

• Sabun ellerin tüm yüzeylerine dağıtılarak avuç içleri köpürtülür.
• Önce ellerin çevresi sonra parmak ve parmak araları ovalanır.

El Yıkama Yöntemi-4

• Sağ eli sol el sırtına koyarak parmak araları birbirinin içine gelecek şekilde ovalanır.
• Aynı hareket sol el içinde tekrarlanır.

El Yıkama Yöntemi-5

• Sağ el parmak sırtları sol elin avuç içine gelecek şekilde yerleştirilir ve ovalanır.
• Aynı hareket sol el içinde tekrarlanır.

El Yıkama Yöntemi-6

• Akan suyun altında eller durulanır.
• Kişisel havlu ya da kağıt havluyla eller iyice kurulanır ve musluk kapatılır.

Tırnak Bakımı ve Hijyeni

• Tırnak keratinden oluşan ve insanın genel sağlık durumunu yansıtan bir yapıdır.
• Haftada bir kez el ve ayak tırnakları kısa kesilmelidir.
• Tırnak uçlarının altında bir çok mikrop kolayca yerleşip üreyebilir. Bu nedenle, tırnak diplerinin temizliği çok önemlidir. Tırnaklar temiz ve kuru tutulmalıdır.
• Ayrıca, tırnak kesim ve bakımında kullanılan aletlerin kişiye özel olması bazı bulaşıcı hastalıkların (Ör: Hepatitler, HIV/AIDS) önlenmesinde önemli rol oynar.

Vücut Hijyeni

• Derimiz vücudun yüzeyini saran ve koruyan büyük ve önemli bir parçamızdır.
• Deri koruma ve bakımı yapılmazsa; çeşitli hastalıklar meydana gelmektedir.
• Deri hijyeni, deriyi temizlemek, artıkları atmak, dolaşımı uyarmak, kişiyi rahatlatmak amacıyla derinin yıkanmasıdır.
• Banyo yapma (yıkanma) kişinin hijyenik bakımının önemli bir parçasıdır.
• Temizliği sağlar, vücudu artık maddelerden temizler, kötü kokuları önler ve rahatlık duygusu verir.
• Su ve sabun kullanarak sıcak suyla banyo yapılması kir ve salgıların temizlenmesini sağlar.
• Deri temizliği; yapılan iş, iklim koşulları ve bireysel tercihe göre değişmekte birlikte haftada en az iki defa mutlaka yapılmalıdır.
• Ergenlik döneminde derinin ter ve yağ bezleri fazla çalıştığından buna bağlı deride meydana gelebilecek sorunları önlemek için ergenlik çağındaki kişilerin olabildiğince sık yıkanmaları önerilmektedir.
• Yaz aylarında banyo yapma sıklığı kış aylarına göre fazla olabilir.

Ayak Hijyeni

• Ayak sağlığı için hem temizlik kurallarının uygulanması, hem de uygun bir ayakkabı seçimi önem taşır.
• Ayakların her gün yıkanması ve yıkandıktan sonra, özellikle parmak aralarının iyice kurulanması gerekir.
• Aksi taktirde nemli ortam mantar enfeksiyonlarının gelişmesine neden olur.
• Ayak tırnakları düzenli aralıklarla kesilmelidir.
• Tırnak batmasını önlemek için de düz kesilip yandan yuvarlatılması gerekir.
• Uygun ve rahat bir ayakkabı ayak sağlığı için önemlidir.
• Ayağa tam uyan bir ayakkabı; parmakları sıkmamalı, topuğu sıkıca tutmalı ve ayak kemerini iyice desteklemelidir.
• Ayakkabının ökçesi geniş olmalı ve çok yüksek olmamalıdır.
• Eğer ayakkabı uygun değilse ayakta nasır, ayak tabanında kalınlaşmalar, baş parmakta eğrilik ve tırnakta büyüme-kabalaşma (hipertrofi) oluşabilir.

Saç Hijyeni

• Saçların sağlıklı görünümü beslenme ile ilgilidir.
• Saçlar kökleri ile beslenir.
• Saçların temizliği sağlığı etkiler. Çünkü bazı enfeksiyon etkenleri ve parazitler, kirli saçlara ve o bölgedeki deriye daha kolay yerleşir.
• Saçların en az haftada iki kez yıkanması gerekir. Yağlı saçlar için bu sıklık daha fazla olmalıdır.
• Taramak, fırçalamak, parmak uçları ile masaj yapmak kan basıncını hızlandırır ve saçları beslemiş olur.
• Saç tarama/fırçalama işlemi saçtan kir ve tozların, doğal yağ birikintilerini de uzaklaştırılmasını sağlar.
• Kepeklenme; kepek, kirli ve yağlı ölü saç hücreleridir. İyi saç bakımı ile önlenmezse hekime danışmak gerekir.
• Saç temizliğine ve bakımına dikkat etmeyen kişilerde bit oluşabilir ve çevredeki kişilere de bit bulaşabilir. Bu durumda sağlık kuruluşlarında ilgili doktorlara başvurularak tedavi edici şampuan ve losyonlar kullanılmalıdır.
• Saçların boyanması ya da saça kimyasal maddelerin uygulanması saçın ve saçlı derinin sağlığını bozabilir.
• Saç dökülmesi; yaş, hormon ve çeşitli hastalıklar ile ilgili olabilir.
• Saçın temizliği ve düzeni, insanlar arasındaki ilişkilerde ve kendini iyi hissetmede olumlu dış görünüş açısından da önemlidir.

Ağız Hijyeni

• Diş ve diş etlerinin temizlenmesi, ağzın bol su ile çalkalanması, diş etlerinin uyarılması ağız bakımı ile sağlanır.
• Ağız bakımına dikkat edilmediği takdirde ağız kokusu, diş eti rahatsızlıkları, çiğneme güçlüğü ve hazımsızlık görülür.
• Ağız bakımında amaç, ağzın tüm organizmalardan temizlenmesi değil, daha çok birikmiş yiyecek artıklarının temizlenmesidir.
• Dişler günde en az 2 defa 3 dakika süre ile florlu diş macunu ile tüm diş yüzeyini kapsayacak şekilde fırçalanmalıdır.
• Diş fırçalamak için güvenli su kullanılmalıdır.
• Fırçalama işlemi yemekten sonra yapılmalıdır.
• Dişlerin arasındaki artıkları ve plakları temizlemek için diş ipi kullanılmalıdır.
• Diş temizliğinde kullanılacak fırçaların sapı elde rahat tutulabilecek biçimde olmalı, fırça ağız içinde bütün alanlara rahatça ulaşabilmeli, fırçanın kıllarının naylondan yapılmış ve yumuşak olması da önemlidir.
• Kılların sert olması diş etinde travmalara ve diş eti enfeksiyonlarına neden olabilir.
• Şekerli ve karbonhidratlı besinlerin yenmesinden sonra ağzın su ile çalkalanması ya da biraz su içilmesi de diş çürüklerinin oluşumunu azaltabilir.
• Dişlerde çürük olmasa bile 6 ayda bir diş muayenesi yaptırılmalıdır.

Besin Hijyeni

• Besin hijyeni, herhangi bir besinin tümüyle hastalık yapan etmenlerden arınmış olması anlamına gelir.
• Sağlam zedelenmemiş bozuk olmayan besinler seçilmeli ve satın alınmalıdır.
• Hastalık yapabilecek şüpheli besinler özellikle küflenmiş olanlar yenilmemelidir.
• Sebze ve meyveler toz, toprak ve ilaç kalıntılarından temizlenmeleri için sirke eklenmiş su dolu bir kapta bekletildikten sonra bol su ile birkaç kere durulanmalıdır.
• Hazırlama, saklama ve servis sırasında kullanılan araç gereçler temiz olmalıdır.
• Mutfak ve yemek yenen yerlerin temizliğine özen gösterilmelidir.
• Sokakta ya da açıkta satılan ve kaynağı bilinmeyen yiyecekler tüketilmemelidir.
• Gıdaların üstü kapalı tutulmalı, sinek ve böceklerden korunmalıdır.
• Besinler her türlü temizlik maddesi ve haşere öldürücü ilaçlardan uzak tutulmalıdır.
• Temizlik maddesi ve haşere öldürücü ilaçlar kendi ambalajlarında ya da etiketlenmiş olarak saklanmalıdır.
• Gıdaları satın alırken son kullanma tarihine ve içeriğine dikkat edilmelidir.
• Bulaşıklar iyice yıkanmalı ve besin artıklarının kurumasına izin verilmemelidir.
• Kedi, köpek veya evcil hayvanların dışkı ve tüylerinin besinlerle temas etmemesine dikkat edilmelidir.
• Çöp torbalarının ağızları kapatılmalı ve kapaklı çöp kovalarında muhafaza edilmelidir.